ZESPÓŁ CERKIEWNY W turzańsku

 

    Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1514 roku. Cerkiew wzmiankowana w 1526 roku. Obecnie istniejącą cerkiew w Turzańsku wzniesiono w latach 1801 -1803, jako trójdzielną, z zakrystią od północy. Pierwotnie cerkiew parafialna greckokatolicka p.w. Archanioła Michała, obecnie cerkiew prawosławna pod tym samym wezwaniem. W 1817 opodal cerkwi wybudowano drewnianą dzwonnicę. W 1936 roku dobudowano kruchtę od zachodu i prawdopodobnie zakrystię południową (bliźniaczą północnej). Cerkiew remontowano w 1898 i 1913 roku (wówczas połacie dachowe pokryto blachą). Parafia należała do dekanatu jaśliskiego; po I wojnie w strukturze dekanatu łupkowskiego. Filią parafii w Turzańsku była cerkiew p.w. Świętego Mikołaja w Rzepedzi. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 roku cerkiew opuszczona; w latach 50-tych XX wieku przejęta przez Cerkiew Prawosławną. Obecnie cerkiew parafialna.

    Zespół cerkiewny usytuowany na wzgórzu ponad wsią, po północnej stronie drogi Turzańsk – Rzepedź. Cerkiew orientowana. Na jej osi, od zachodu drewniana dzwonnica. Na terenie przycerkiewnym, ogrodzonym murem z łamanego kamienia, cmentarz.

    Cerkiew drewniana, konstrukcji zrębowej, trójdzielna, z sanktuarium zamkniętym trójbocznie i parą bliźniaczych trójbocznie zamkniętych zakrystii – pastoforiów (od północy i południa) oraz słupową kruchtą na szerokości babińca od zachodu. Nawa i babiniec na planie zbliżonym do kwadratu. Nawa obszerniejsza od przylegających do niej pomieszczeń babińca i sanktuarium. Podwalina dębowa na kamiennym podmurowaniu. Belki w zrębie ścian z drewna iglastego. Zrąb ścian sanktuarium, nawy, babińca i zakrystii równej wysokości. Nad sanktuarium nawą i babińcem „ścięte” kopuły ośmiopolowe na pendentywach. W pozostałych pomieszczeniach stropy płaskie. Dach wielopołaciowy o wspólnej kalenicy. Zdwojony okap dachowy. Na kalenicy dachowej trzy duże, baniaste wieżyczki na sygnaturkę, akcentujące główne przestrzenie wewnętrzne. Nad zakrystiami dachy namiotowe o sferycznym profilu zwieńczone baniastymi sygnaturkami. Podwalina osłonięta wąskim fartuchem obitym blachą. Wszystkie zewnętrzne powierzchnie ścian szalowane deskami pionowo. Połacie dachowe pod blachą. W zachodniej części babińca chór śpiewaczy. Portale ościeżowe. Okna powiększone w 1913 roku. Wejście do cerkwi od zachodu do babińca, poprzedzone kamiennymi schodami. Podłogi deskowe białe. Ściany wewnętrzne ozdobione figuralno – ornamentalną polichromią ścienną z 1898 roku. Podstawowe wyposażenie cerkwi z 1 połowy XIX w., m.in. ikonostas z kiotami oraz proskomidijnik z nastawą. Prestoł z 1895 roku.

    Dzwonnica drewniana, konstrukcji słupowo – ramowej, o ścianach zbieżnych, trójkondygnacyjna, oszalowana deskami pionowo. Dach namiotowy o sferycznym profilu, zwieńczony baniastą wieżyczką sygnaturkową ze ślepą latarnią, na której żelazny kuty krzyż. Na wysokości poszczególnych kondygnacji płytkie daszki okapowe. Podwalina osłonięta fartuchem. Wszystkie połacie dachowe pod blachą. Dwie najwyższe kondygnacje, przeznaczone dla zawieszenia dzwonów, zaopatrzone niewielkimi okienkami przeciętymi w deskowaniu. Wejście do dzwonnicy od wschodu.